11. Orientalizm w sztuce europejskiej
W tym odcinku Ewa Górska rozmawia z Olgą Kwiatkowską - kulturoznawczynią i specjalistką od stosunków międzynarodowych, a hobbystycznie amatorką sztuki dotyczącej świata islamu.
Mówimy o Orientalizmie w sztuce europejskiej - o tym, jak to wszystko się zaczęło, jakie motywy pojawiały się w klasycznym malarstwie orientalizującym (tzw. orientalizm akademicki) i jak nadal te wizje na nas wpływają.
Orientalizm w sztuce europejskiej - garść faktów i dat:
Wojna Wenecji z Imperium Osmańskim – 1463-1479 – Bellini wysłany do Stambułu jako ambasador kulturalny, stworzył wiele obrazów przedstawiających życie na dworze sułtana Mehmeta II.
Renesans i Barok – motywy postaci w strojach bliskowschodnich w malarstwie np. Rembrandta, Veronese, Belliniego.
Rokoko – erotyczne sceny haremowe i wyobrażenia o orientalnym przepychu idealnie pasowały do stylu rokoko.
1798 – wyprawa Napoleona do Egiptu i okupacja do 1801 roku rozpoczęły okres fascynacji Orientem w malarstwie europejskim.
Description de l’Egypte (1809-22) – Opis Egiptu - monumentalne dzieło w 23 tomach, zawierające 900 rycin, 40000 rysunków, opisy i obrazy topografii, architektury, ludzi, natury.
Pierwsze obrazy wspierały francuski (później też brytyjski) imperializm, pokazywały sceny podboju, wyższości europejskiej.
Ważnym wydarzeniem, które wzbudziło zainteresowanie szeroko rozumianym Orientem była wojna Greków o niepodległość (1821-30) i jej wydarzenia, np. Delacroix namalował "Masakrę na Chios".
Grand Tour – w XVII i XVIII w. w Europie (zwłaszcza Wielkiej Brytanii) w dobrym tonie dla młodych mężczyzn z wyższych sfer, którzy osiągnęli pełnoletniość, było odbycie podróży do Włoch, Grecji, Imperium Osmańskiego, tzw. Lewantu, Afryki Północnej.
Sztuka dekoracyjna w Europie – motywy orientalne były wykorzystywane w architekturze i wystroju wnętrz, idealnie sprawdziły się meblach stylu empire, w dobrym stylu było mieć przedmioty przywiezione z dalekich stron lub kolonii.
1893 – założenie Société des Peintres Orientalistes Français, organizacji skupiającej artystów zajmujących się tematyką Orientu.
Cechy Orientu w malarstwie tego czasu:
1. Orient potrzebujący europejskiej pomocy i motyw Europejczyka jako zbawcy niosącego kaganek oświaty i cywilizację - np. Antoine-Jean Gros – „Napoleon odwiedza zadżumionych w Jaffie” (1804).
Także motyw szerzenia postępu i chrystianizacji przez Europejczyków, np. Horace Vernet - "Pierwsza msza w Kabylii" (1854).
2. Orient odwieczny i niezmienny od czasów biblijnych - uważano, że wyprawa lub podbój krajów Orientu jest powrotem do scenerii z czasów Pisma Świętego, że nic się tam nie zmieniło od tego czasu.
3. Orient dziki, ciemnoskóry- Orient jako dziki, morderczy, niemoralny. W narracjach na temat Wschodu tego okresu widoczna dychotomia - podział na "męską", dominującą Europę i uległy, kobiecy Wschód. Przy tym dobrzy bohaterowie mieli jaśniejszą skórę, źli ciemną -np. Fernand Cormon - "Zazdrość w Seraju" (1874).
4. Orient egzotyczny, zmysłowy, erotyczny - motywy nagich kobiet w łaźniach, roznegliżowanych tancerek brzucha, haremów, targów niewolników.
W XIX wieku niezwykle popularne były sceny erotyczne, pełne zmysłowości, wyrażające ukryte pragnienia, a umiejscowione w scenerii Orientu.
To co było nieprzyzwoite w krajach europejskich można było dowolnie pokazywać umiejscawiając w Oriencie np. Auguste-Dominique Ingres – „Wielka Odaliska”(1814, sceneria orientalna) nie gorszył, a europejka „Olimpia” Édouarda Maneta (1863), która zresztą nawiązywała do motywów Orientalistycznych i Odaliski, już tak.
- Sceny intymne, do których malarze nie mieli dostępu, były wyobrażeniami, na ogół z podtekstem erotycznym, np. Eugène Delacroix – „Kobiety z Algieru” (1834) - pokazanie własnego wyobrażenia rzeczywistości.
- Pokazywano także nagość w scenach, w których nie mogła mieć miejsca, np. Jean-Léon Gérôme „Zaklinacz Węży” (1870) - tutaj widoczny też podtekst homoseksualny.
- Nagie kobiety pokazywane też często w scenerii targu niewolników, np. Jean-Léon Gérôme – „Targ Niewolników” (1866).
4. Orient dekadencki, wykorzystywane kolory to pomarańcz, złoto, czerwienie, niebieskie płytki – gra światłem i cieniem. Motywy dekadenckich pałacy bogatych despotów, np. Eugène Delacroix - "Śmierć Sardanapala" (1827).
Jeśli podoba Ci się podcast Reorient: kultura i nauka i tematy tu poruszane, możesz pomóc w powstawaniu tych materiałów. Wejdź na www.patronite.pl/reorient i zostań Patronką/Patronem!